آب - آشنایی و بررسی علمی ولی ساده و تصویری طبیعت آب برای کودکان

شناسنامه جلسه

عنوان جلسه: جلسه هفتم – آشنایی با آب
ابزارهای کمک آموزشی:
زمان تقریبی:
کارگاه: کارگاه گستره آفرینش

دانلود فایلهای این جلسه دانلود فایل صوتی این جلسه خرید فیلم آموزشی این جلسه

اگر کسی از فضا به زمین نگاه کند، آن را یک سیاره آبی رنگ و پرآب خواهد دید.

۹۷ درصد از آبهای موجود در این سیاره در اقیانوس‌ها و دریاها انباشته شده‌اند.

.
مقدار قابل توجهی از کل آبهای سطح کره زمین به‌صورت مناطق قطبی، یخچال‌های طبیعی، رطوبت هوا و خاک می‌باشد که عملاً غیرقابل دسترسی‌است.

.
تنها درصد کمی از آن در رودخانه‌ها جاری بوده یا به‌صورت دریاچه‌های شیرین و منابع زیرزمینی قرار گرفته‌اند و انسان‌ها آب آشامیدنی خود را از این منابع تأمین می‌نمایند.

آب ماده ای فراوان در کره زمین است و به شکل های مختلفی همچون دریا ، باران ، رودخانه و… دیده می‌شود.

اما مقدار محدودی از آن قابل آشامیدن است.

آب بعد از هوا مهم ترین ماده‌ی مورد نیاز موجودات زنده است. همچنین از منابع مهم محیط زیست است و زندگی و سلامت همه‌ی موجودات زنده اعم از انسان ها ، گیاهان و جانوران به وجود آن بستگی دارد . بیش از دو سوم کره ی زمین راآبها فراگرفته است اما بیشتر این آبها دارای نمک می باشند و تنها حدود یک درصد کل آبهای موجود، شیرین و قابل استفاده است.

بخارآب موجود در جو در متعادل نگه داشتن دمای جو کره زمین نقش عمده‌ای دارد.

در قرآن کریم: آب، رزق الهی است و باید از آن به جا استفاده شود.

.
پدیدآورنده و نازل‌کنندة آب آشامیدنی خداست .

اوست که باآب انسانها و حیوانات را سیراب می‌کند.

خداوند بر انسانها به سبب نازل کردن آن منّت گذارده.

وجود چشمه‌سارها را بر روی زمین از آیات الهی معرفی کرده است.

چشمه‌های بهشتی را یکی از بهره‌های متقین در بهشت توصیف کرده و جهنمیان را ازآب آشامیدنی محروم نموده است.

آبها در اشکال متفاوتی بر روی زمین یافت می‌شوند.

.
تنها ماده ای است که در طبیعت به هر سه حالت جامد، مایع و گاز وجود دارد.

ابرها در آسمان، موج دریا، کوه یخی، توده های یخی در دل کوه ها و منابع آبی زیرزمینی تنها چند شکل از آن می‌باشند.

طی اعمال تبخیر، میعان، انجماد و ذوب، مرتباً از حالتی به حالت دیگر تبدیل می‌شود.

این پدیده تبدیل آب را چرخه بزرگ آب می‌نامند.

مهمترین منابع آب در کره زمین عبارتند از:

آبهای زیرزمینی (چشمه و قنات و چاه)

آبهای جوی (باران و برف)

آبهای سطحی (رودخانه، دریاچه،, دریا و اقیانوس)

همچنین بخشی ازآب موجود در کره زمین به‌صورت بخار در آتمسفر و بخش دیگری نیز به‌صورت جامد در یخچال‌های طبیعی وجود دارد.

یخچال‌های طبیعی توده‌های بزرگی از یخ و برف می‌باشند که در مناطقی که سرد و یخبندان است تشکیل می‌شوند. در این نوع مناطق ریزش برف بیش از مقدار ذوب و تبخیر آن می‌باشد. البته وجود سرما در یک منطقه برای تشکیل یخچال کافی نیست. برای تشکیل یخچال علاوه بر وجود سرما حتما ریزش زیاد برف نیز لازم است.

چند یخچال طبیعی و زیبا را با هم ببینیم.

چشمه

هرگاه آبهای زیرزمینی از راههای طبیعی به خارج راه پیدا کنند چشمه‌ها را تشکیل می‌دهند.

بعضی از چشمه‌ها برای تمام سال و بعضی‌ها برای مدت کوتاه و یا بطور متناوب جاری هستند.

چند عکس از چشمه های پلکانی بی نظیر باداب سورت در کشور خودمان ببینیم.

این چشمه ها در نزدیکی ساری واقع شده اند.

قنات

قنات از ابداعات بی نظیر ایرانیان است.

.

ایرانیان قدیم برای استفاده از آب در مناطق خشک از این روش بهره گرفته‌اند.

تفاوت دریا واقیانوس

اقیانوسها سطح وسیعتری دارند.

اقیانوسها عمق بیشتری نسبت به دریا ها دارند.

اقیانوسها ارتباط گسترده ونامحدود با یکدیگر دارند.

علت آبی بودن دریا به دلیل جذب نور خورشید درآب است وآب دریا به شدت رنگ‌هایی که دارای طول موج بسیار مانند قرمز هستند را به خود جذب می‌کند و در نتیجه نور آبی که در آخرین طیف قرار دارد کمتر جذب می‌شود و ما به همین دلیل آن را آبی می‌بینیم.

رود چیست؟

.
رود آب شیرینی است که در سطح خشکی جریان می یابد و معمولاً به دریا می ریزد.

رودها از کجا شروع می شوند و کجا تمام می شوند؟

رودها از منبعشان در زمین های بلندتر، مثل کوه ها یا تپه ها شروع می‌شوند. اینجا جایی است که باران یا برف ذوب شده جمع می‌شود و نهرهای کوچکی را تشکیل می‌دهد.

این نهرها یا آب بیشتری جمع می‌کنند و بزرگ تر می شوند و یا به نهرهای دیگر برخورد می کنند و به آنها آب اضافه می کنند.
اکثریت بزرگی از رودها در نهایت آبشان را در دریا یا دریاچه خالی می‌کنند.

بیشتر مناطق مسکونی در امتداد رودهای اصلی ساخته می‌شود.

رودها برای ما غذا، انرژی، تفریح و سرگرمی، مسیرهای حمل و نقل و راه آب برای آبیاری و نیز آب برای آشامیدن تأمین می‌کنند.

⇐ چرا رودها اهمیت دارند؟

.
رودها آب حمل می‌کنند و با خودشان مواد مغذی خاک را به مناطق سراسر زمین حمل می‌کنند.

آنها نقش خیلی مهمی در چرخه آب بازی می‌کنند و برای آبهای سطحی مثل کانال عمل می‌کنند.

.
⇐ محیط زندگی

.
رودها محیط زندگی و محل تأمین غذا برای بسیاری از موجودات زنده زمین هستند.

قدرت عظیم بعضی از آنها چشم انداز باشکوهی می آفریند.

.
⇐ حمل و نقل

.
رودها مسیرهای مسافرتی برای بازرگانی و سیاحت و تفریح مهیا می‌کند.

.
⇐ کشاورزی

.
دره ها و جلگه های رودها خاک باروری را فراهم می‌کند.

همچنین در مناطق خشک کشاورزان کشتزارهایشان را از طریق خندق هایی که در نزدیکی رودها می‌کنند، آبیاری می‌کنند.

.
⇐ انرژی

.
رودها یک منبع انرژی مهم هستند.

در ابتدای دوره صنعتی شدن، آسیاب ها، مغازه ها و کارخانه ها در نزدیکی رودهایی که آبشان جریان سریعی داشت ساخته می شدند.

مهمترین رودخانه های ایران را می شناسید؟

ارس

اترک

زرینه رود

کارون

زاینده رود

جاجرود

سفید رود

طالقان رود

باهو کلات

آبهای روی سطح زمین، نقش های مهمی ایفا می‌کنند.

رودخانه‌ها آب مورد نیاز کشاورزی را فراهم می‌کنند .

و دریاها هم وسیله ای برای تجارت و مبادله کالاها محسوب می‌شوند.

راستی اگر آب نبود ما این زیباییها را نداشتیم.

البته اگر آب نبود ما هم نبودیم!

مشاهده فیلم زیبایی از طبیعت دنا در کشور عزیزمان.

باران و برف چگونه شکل می‌گیرد؟

آب در قرآن اهمیتی بسیار دارد. خداوند در آیات متعدد، انسان را به تفکر درآب و شکرگزاری این نعمت بزرگ یادآوری کرده است.

به عنوان برکت خداوندی است که حیات می‌بخشد، حیات را حفظ می‌کند و بشر و زمین را پاکیزه می‌گرداند.

عرش خدا بر روی آب و بهشت به صورت باغهایی که نهرهایی زیر آنها جاری است تشریح می‌شود.

به نظر می‌رسد که در قرآن با ارزش‌ترین آفریده خداوند بعد از انسان می‌باشد.

حالتهای مختلف آب در علم هواشناسی

مه

شبنم

رگبار

بخار

ابر

باران

تگرگ

برف

وقتی هوای گرم به بالای آسمان صعود می‌کند، بخارآب را هم همراه خودش به بالا می‌برد.

در بالای آسمان بخارآب سرد شده و قطره‌های آب دور ذرّه‌های ریز گرد و غبار موجود در هوا تشکیل می‌شود.

مقداری از بخارآب هم به شکل بلورهای ریز یخ منجمد می‌شود که قطره‌های سردشده را جذب می‌کند.

قطره‌ها به شکل بلورهای یخ منجمد شده و کریستال‌های بزرگ‌تری را تشکیل می‌دهد که آن‌ها را برف‌ریزه می‌نامند.

برف‌ریزه‌ها به هنگام سنگین‌شدن، پایین‌تر می‌آیند.

برف به‌جهت این‌که آب جامد محسوب می‌شود، منبع بسیار مهمی برای تأمین آب آشامیدنی به‌شمار می‌رود. برف به خاطر اینکه رفته‌رفته باز می‌شود اهمیت بیش‌تری نسبت به باران دارد. چون برف محتوی مقدار زیادی هواست، رسانای ضعیفی برای گرما شناخته می‌شود. به‌همین علت پوششی از برف می‌تواند سبزی‌های در حال خواب مزارع را محافظت کند یا از درختان در مقابل سرمای بیش از حد نگه‌داری کند و اسکیموها را در کلبه‌های برفی امان دهد. در حقیقت برف بزرگ‌ترین پشتوانه بر زندگی بشر در زمینه‌ی آبیاری و کشاورزی است.

آلودگی آب تاثیر منفی بر سلامت انسان وسایر موجودات دارد.

بیشترین تلفات خانگی آب مربوط به مصارف شستشو است.

انسان می تواند بدون غذا، چند روزی زنده بماند ولی بدون آب به زودی زندگی خود را ازدست می دهد.

بر اساس باورهای اسلامی آب تنها مایع پاک‌کننده است. البته پاکی تنها به تمیزی اشاره نمی‌کند و مفهومی گسترده‌تر را فرا می‌گیرد.
بر اساس دستور اسلام، هر مسلمان در روز باید ۵ بار باآب وضو بگیرد. وضو گرفتن قبل از خواندن نماز واجب است. همچنین در موارد بسیاری مسلمانان باید بدن خود را بطور کامل باآب شست‌وشو دهند که به آن غسل می‌گویند. البته غسل‌های مستحبی نیز در برخی روزهای عید و مناسبت‌های خاص از سوی رهبران اسلامی توصیه شده که موجب پاکی و طهارت جسم و در نتیجه آرامش روحی نیز می‌شود.

حقایقی درباره ی آب آشامیدنی

یک سرمایه ملی است. بیست سال قبل مهمترین سرمایه ملی کشورها انرژی بود اما در آینده‌ای نه چندان دور آن را با نفت معاوضه خواهند کرد. برای آنکه این تصور از آینده زیاد دور از ذهن نباشد کافی است که به این نکته توجه کنیم که برای انرژی بجز نفت جایگزین‌های نه چندان ارزان‌تر در دسترس است اماجایگزینی برای آب فعلاً وجود نداردو امروزه تأکید بر صرفه جویی از منابع آبی است. ۷۲ درصدحجم بدن انسان ازآب تشکیل شده‌است و این خود نشان دهنده اهمیت آن در زندگی انسان است.

وجود هر گونه حیات، متکی به وجودآب است. همچنین در بیشتر فرایندهای متابولیسمی بدن، نقش حیاتی دارد.
هنگام گوارش غذا، مقادیر قابل توجهی آب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای عملکرد درست، بدن روزانه به آب نیاز دارد البته این میزان به مقدار فعالیت بدن ، دمای هوا، رطوبت و دیگر عوامل بستگی دارد.
آب از طریق ادرار ، مدفوع ، تعریق و همچنین از طریق بازدم به شکل بخار دفع می‌شود.

بدن انسان به آبی نیاز دارد که نمک یا ناخالصی های دیگر ( مثل باکتری یا دیگر عوامل بیماری‌زا و یا مواد شیمیایی) نداشته باشد.

برای دانستن اهمیت آب در بدن انسان کافی است بدانیم که:

.
» %۸۳ خــون از آن تشکیل شده است.
» %۷۵ عـضـلات از آن تشکیل شده است.
» %۷۴ مــغز از آن تشکیل شده است.
» %۲۲ استخوانها از آن تشکیل شده است.
» %۲۵ چربيهاي بدن از آن تشكيل شده است.
در مجموع %۷۲ حجم بدن انسان از آن تشکیل شده است.
.

با رشد جمعیت، منابع آب طبیعی در حال تمام شدن هستند و این مسئله ، سبب نگرانی بسیاری از دولت‌ها در سراسر دنیا شده است. گاهی به دلیل مشکلات کمبود آب، این ماده را جیره بندی می‌کنند تا مصرف آن را تعدیل نمایند.

ممکن است ما هم به زودی مجبور به استفاده از آب جیره بندی شویم اگر آن را درست مصرف نکنیم.

مواردی از اسراف

انسان ها با بی توجهی خود نه تنها آب را بیهوده و بیش از نیازشان مصرف می کنند ، بلکه با رفتار ناصحیح خود باعث آلودگی آن می شوند.

نظر شما چیه؟

حجم آبهای شیرین قابل استفاده توسط انسان بسیار محدود است.

.
میزان بارندگی سالانه ایران بسیار کمتر از میانگین بارندگی جهانی است.

خاصیت «حیات‌دهندگی» آب در آیات متعدد قرآن اشاره شده است..

(و خداوند آبرا از ابرها پایین فرستاده و به وسیله آن زمین را پس از مردنش حیات داده است).
آیات ۴۸ و ۴۹ سوره فرقان
.
(ما هر موجود زنده‌ای را از آب آفریدیم)
سوره انبیاء آیه ۳۰

آب برای مسلمانان اهمیت ویژه‌ای برای استفاده در طهارت، وضو، غسل و غیره دارد. امام صادق (ع) طهارت را کلید قرب و مناجات با خدا معرفی نموده‌اند: «چون اراده طهارت و وضو نمودی چنان به سوی آب روان شو که گویی به سوی رحمت خدای تعالی می‌روی که خداوند تعالی آب و طهارت را کلید قرب و مناجات خویش و نشانی برای راهنمایی مردم به سوی خوان خویش مقرر فرموده است و چنان که رحمت خداوند گناهان بندگان را پاک می‌کند نجاست‌های ظاهر را جز باآب نمی‌توان پاک کرد.

هر گونه حیات محتاج آب می‌باشد.

زندگی تمامی موجودات زنده مانند انسانها،جانوران وگیاهان به طور مستقیم به آب وابسته است.
آبهای اقیانوس ها و دریاها شورهستند و استفاده‌ی از آن ها مستلزم تصفیه کردن است.
این امرنیازمند سرمایه گذاری برای احداث تاسیسات آب شیرین کن می‌باشد. انسان ناچاراست به آبهای شیرین موجود در خشکی‌ها و آتمسفر زمین بسنده کند. پس با این روند کنونی و افزایش جمعیت دنیا، بحرانهای آینده شکل می‌گیرد که ازآن به بحران آب درجهان یاد می‌شود و ملتی موفق خواهد بود که بتواند آب را به نحو احسن مدیریت کند.

نقش آب در زندگی انسان

آشامیدنی

درمانی

بهداشت

تفریحی

مصارف صنعتی

شستشو

طهارت

تولید محصولات کشاورزی

پرورش دام

تولید برق

تلطیف هوا

ایجاد مناظر زیبا

نقش حیاتی در جانوران آبزی

آبیاری فضای سبز

انتقال حرارت

تجارت و مبادله کالا

آشپزی

نقش حیاتی در گیاهان آبزی

در مورد اقیانوسها بیشتر بدانیم:

اُقیانوس، به بخش های بزرگی از آبهای شور گفته می‌شود که جزئی از مجموعه آبهای کره زمین است

و مرز آبی میان چند خشکی بزرگ کره زمین را می‌سازد.

برخلاف دریاهایی که هم اکنون می‌بینید و ممکن است تکه‌تکه باشند و هیچ ارتباطی بایکدیگر نداشته باشند، اقیانوس‌ها یکپارچه هستند و با یکدیگر در ارتباط هستند.

آب همه اقیانوس‌ها شور است. علت آن هم این است که رودهای جهان پیوسته به اقیانوس می‌ریزند. قسمتی از این آبها هنگامی که در رودها جریان دارند از سنگ‌های بستر رودها نمک در خود حل می‌کنند. اما این نمک چندان نیست که آب رودها شورمزه شود، ولی همین رودها میلیون‌ها سال است که نمک به اقیانوس‌ها می‌برند و در تمام این سال‌ها مقداری از آب اقیانوس بخار شده و نمک به جای گذارده‌است و قرن به قرن آب اقیانوس‌ها شورتر شده‌است.

حجم مواد غذایی به دست آمده از اقیانوس‌ها بسیار زیاد است. که بیشتر آن را ماهی‌ها تشکیل می‌دهند.

از آنجایی که اقیانوس‌ها قسمت‌های بزرگی از کره زمین را می‌پوشانند از این‌رو تأثیرات مهمی بر روی زیست کره دارند.

تبخیر آب اقیانوس (بعنوان عضوی از چرخه آب ) نقش مهمی در ایجاد بارش دارد.

عمق اقیانوس‌ها فراتر از تصور ماست.

عمق اقیانوس‌ها بسیار بیشتر از آن چیزی است که ما تصور می‌کنیم، عمیق‌ترین عمق اقیانوس ۱۱,۰۳۴ متر است.

وجود صدا در عمیق‌ترین بخش اقیانوس‌ها

همه بر این باورند که ساکت‌ترین قسمت از کره زمین اعماق اقیانوس‌ها است.
تحقیقات جدیدی که در اقیانوس‌های جهان انجام شده است؛ نشان داده است، صدای نهنگ‌ها، زمین لرزه، طوفان‌ها و حتی کشتی‌هایی که در فواصل دور عبور کرده‌اند توسط دستگاه‌های فرستاده شده در آن عمق ضبط شده است.

وجود رودخانه و دریاچه‌ها در اعماق اقیانوس‌ها

یکی از حقایق عجیب در دنیای زیر آب و در اعماق اقیانوس‌ها وجود رودخانه ها و دریاچه‌هایی است که باورنکردنی است.
نشست زمین باعث بوجود آمدن بخش‌هایی در سطح اقیانوس می‌شود که رفته رفته این بخش‌ها با آب شیرین پر می‌شوند و از آنجا که تفاوت چگالی بین آب شور و شیرین وجود دارد بنابراین آب شور در بخش پایین‌تر قرار می‌گیرد و باعث ایجاد دریاچه‌ها و رودخانه‌هایی می‌شود که حتی به مانند سطح دریا دارای موج هستند.

اطلاعات ما از کف اقیانوس‌ها کمتر از ۰.۰۵ درصد است.

تصاویر زیبایی از آب ودنیای زیرش :

بزرگترین آبشار زیر آبی، در اقیانوس اطلس قرار دارد.

علت ایجاد این آبشار به دلیل تفاوت دمای آب در بخش شرقی و غربی آن است که آب بخش شرقی بسیار سردتر است.
وقتی حجم عظیمی از این آبها با تفاوت چگالی بالا بهم تلاقی می‌کنند آب سرد با چگالی بیشتر به سمت پایین می‌رود و آب گرم در بالا قرار می‌گیرد و باعث ایجاد آبشار زیر آبی می‌شود.