از نظر قرآن صالح کسی است که شخصیت صالح و شایسته ای داشته باشد، ارکان شخصیتی او صالح باشد و نقطه ای از فساد در شخصیت او وجود نداشته باشد، اعمال صالح داشته باشد، اهل اصلاح باشد یعنی نه فقط خودش صالح باشد و به عمل صالح اکتفا نکند  بلکه در پی اصلاح همه تباهی و فسادهای جامعه و زندگی خود و دیگران باشد.

 این اصلاح می تواند شامل امور خانواده، اجتماع، شهر، محل، کشور و جهان باشد.

انسان صالح باید اهل توبه و اصلاح عمل خود ، نیت خود و شخصیت خود باشد.

 ویژگی دیگر اهل صلاح یا صالحین این است که اهل عفو باشند.

درست است که صالحین به دنبال اصلاح عملکرد خود و دیگران هستند ولی این کار را نباید از طریق انتقام، قهر و غلبه انجام بدهند بلکه باید از طریق عفو و بخشش وروحیه تسامح نسبت به مؤمنان و جامعه مؤمنین  این کار را انجام دهند.

 قرآن کریم می فرماید: « فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ»

 کسی که عفو و اصلاح می کند خداوند به او پاداش می دهد.

یعنی اگر فساد و ناملایمتی در زندگی ایجاد شد با عفو و گذشت به همراه اصلاح و بهبود روند امور سعی کند که به نتیجه برسد. چنین کسی اجرش با خداست.

ویژگی دیگر انسان صالح این است که نیت صالح داشته باشد. جز اصلاح چیزی نخواهد .

 انسان صالح همواره دو مأموریت دارد یک اثبات و ایجاد صلاح و دو مبارزه با فساد، یعنی به دنبال رفع همه گونه ها، شکل ها و تجلیات فساد و تباهی چه اخلاقی، چه اجتماعی، چه اقتصادی و چه فرهنگی است.

 از آن طرف به دنبال اثبات همه گونه های صلاح است یعنی اثبات اندیشه ها و ارزش های دینی و مبانی و اصولی که دین و مکتب بر اساس آنها شکل گرفته است. این دو دغدغه و اهتمام جدی انسان صالح است.

باید گفت در نگاهی کلی، هرکس تلاشش را در این جهت قرار دهد که رفتار و کردار او دقیقاً بر اساس خواسته­‌های پروردگارش باشد، از جمله بندگان صالح خواهد بود.

آیت الله جوادی آملی می‌فرمایند:

«عمل صالح داشتن با صالح بودن متفاوت است. انسان مادامی که در مرز عملوا الصالحات است ممکن است ذاتش عوض شود، ولی اگر ذات کسی صالح شد و عمل صالح جزء گوهر وجود او شد دیگر غیر از عمل صالح چیزی از او صادر نمی‌شود.»

هدف از انجام عمل صالح، بالا بردن معنویت و تکامل روحی انسان است و تکامل روحی در صورتی تحقق می‌پذیرد که عمل از هر نوع خودخواهی و سودجویی پیراسته گردد، و عشق به خدا و عشق به کسب رضایت او، انگیزه انسان شود .

عمل صالحی که از روح پاکی به نام «ایمان به خدا» صورت پذیرد نه تنها مایه تکامل روح و روان فاعل است بلکه مایه کمال خود «فعل» نیز می‌باشد زیرا کسی که کاری را برای خدا

انجام می‌دهد به حکم اینکه او از درون و برون آگاه است و به حکم این که انسان به امید پاداش‌های او تلاش می‌کند، به جای ظاهر سازی، در اتقان عمل و استواری کار، می‌کوشد و چون پاداش‌های الهی را تخلف ناپذیر می‌داند در استمرار و بقاء عمل می‌کوشد در حالی که اگر انگیزه، سودجویی و تظاهر در کار باشد به ظاهر سازی اکتفاء کرده و کار را تا آنجا ادامه می‌دهد که به هدف مادی خود برسد و پس از تحصیل مقصود، با هر نوع عمل صالح وداع می‌نماید.

در طول تاریخ، انسان همیشه در آرزوی تحقق یک حکومت صالح و دور از ظلم و بی عدالتی بوده است. قرآن حکیم در معرفی حکومت حضرت مهدی ،علیه السلام، و موعود آخرالزمان، روی این خواست فطری انسان انگشت گذاشته است.

باید توجه داشت که همه قیامهایی که علیه ستمکاران صورت گرفته، بر اساس همین خواست فطری بشر بوده است اما، متاسفانه این تمنا تحقق نیافته است.
در آیات قرآن اشاره شده که مهدی موعود، کسی است که بر مستضعفین منت می نهد و آنها را نجات می بخشد و پیشوای جامعه بشری قرار می دهد.
در آیه، «و لقد کتبنا فی الزبور من بعدالذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون » پایان سعادتمندانه حیات انسان، همراه با حاکمیت صالحان بر کره زمین است.

در قرآن کریم منجی و موعود، به مثابه مشعل امید در جامعه و قلب انسانها معرفی شده است. این مطلب خود نکته ظریف و روانی در امر تبلیغ و تعلیم و تربیت است ، چون انسان به امید دلبسته است و با امید زنده است و سخت ترین بحران برای انسان آنست که به ورطه یاس و ناامیدی بیفتد. از همین رو، قرآن، نقطه روشن و امیدبخش را در دل انسان، موعود آخرالزمان معرفی می کند.

از آموزشهای اسلامی این چنین برداشت می شود که امام زمان(ع) عصارۀ خلقت، ذخیره ی همه ادیان آسمانی، عالم به همه تعالیم پیامبران خدا، و خردمندترین کس در تاریخ عمر آدمی است. همۀ ویژگی های بایستۀ یک انسان کامل و نمونه را داراست و از هر نوع آلودگی و انحراف به دور است. مصلحی است که نظیر و همتا ندارد.

وجودی اینچنین که خداوند ویژگی هایش را برمی شمارد و پیامبر(ص) از او سخن می گوید و امامان (ع) یکی از پس از دیگری آمدن او را بشارت می دهند، و تشکیل دولت حق و حکومت عدل جهانی را به دست او نوید می دهند و رخدادهای زمان غیبت و حضور او را باز می گویند تا دینداران واقعی به تردید نیفتند و استوار و ثابت قدم باقی بمانند، براستی شخصیتی بی نظیر است و اهداف آرمانی و بزرگ در اندیشه دارد.

او باید عمر طولانی داشته باشد تا ظهور وسقوط دولتهای گوناگون و رژیم‌های سیاسی و مکتب‌ها و مرام‌ها وفرهنگها و تمدنهای مختلف را در همه نقاط جهان به نظاره نشیند.

پیداست که این زمانی موثر است که آدمی دوران کودکی خود را پشت سر گذارد و به بلوغ اجتماعی، سیاسی،اقتصادی و انسانی برسد.خدای متعال امام منتظر(ع) را برای اصلاح همه گستره گیتی برگزیده است.

امام مهدی (عج) آخرین مصلح اجتماعی است.ازاین رو، باید دوران سیه‌روزی و بدبختی آدمی بگذرد تا مهدی (ع) نقطه ی پایان روزگار فاجعه ومصیبت باشد و پرتوهای نورانی به هرسو افکند و زمین را آکنده از عدل وداد کند.

آن که در انتظار ظهور مصلح به سر می برد، باید خود صالح باشد.

مهم ترین نقشی که انتظار بر فرد منتظر دارد صلابت او در درست کاری است.
منتظر به کسی گفته می شود که از وضع موجود ناراحت باشد وبرای ایجاد وضع بهتری تلاش کند.
نتیجه این انتظار مبارزه با عوامل ظلم و بیداد و فساد و خودسازی و خودیاری و جلب آمادگی جسمی و روحی برای شکل گیری حکومت جهانی است.
انتظاری که به اندازه فرج اهمیت دارد و پاره و بخشی از فرج کلی الهی خوانده شده است، نمی تواند امری ساده و حالتی بی اعتنا و روزگاری خالی ازتعهد و شور باشد… جامعه ای که از نظر اعتقاد و بصیرت و عمل و اخلاق وحضور و اقدام و آمادگی و ثبات و طهارت و زهد و شعور و شناخت و عدل واحسان، آن چنان که پیشوایان گفته و خواسته اند نباشد، چگونه منتظر محسوب خواهد گشت ؟!.. خلقی که در انتظار ظهور مصلح به سر می برد، باید خود صالح باشد.

منتظران واقعی علاوه بر این که بر اصلاح خویش می کوشند، وظیفه خود می دانند دیگران را نیز اصلاح کنند.

از روایات حضرات معصومین(ع)  استفاده می‌شود که انتظار ظهور حضرت مهدی(عج) برترین اعمال امت پیامبر عظیم الشأن اسلام است.

انتظار سازنده دارای ویژگی هایی است، از جمله:
از خصوصیات انسان منتظر ، دینداری است، چرا که او منتظر پیاده شدن دین در جامعه است و چنین انتظاری باید همراه با عمل به دین باشد.
منتظر حکومت مهدی موعود(عج) باید با تقوا باشد و خود را چنان که آن پیشوا دوست دارد بسازد، تا به لطف خدا در شمار یاران آن بزرگوار به حساب آید.
انتظار واقعی موجب می‌شود که شخص منتظر، اسباب رضایت و خشنودی امام زمان(عج) را فراهم کند. مسلّم است که پیاده شدن معروف و زدودن منکر از جامعه، رضایت آن امام را جلب می‌کند و هدف اساسی قیام حضرت مهدی(عج) است.
انسان منتظر باید دارای اخلاق اسلامی باشد، و جامعه منتظر باید مظهر اخلاق محمدی(ص) گردد.
منتظر قیام قائم(عج) باید همیشه آمادگی نظامی و نیروی سلحشوری داشته باشد تا به هنگام طلوع خورشید ظهور، به صف پیکارگران رکاب آن حضرت بپیوندد.

می‌توان گفت منتظرانی که ثواب شهادت در رکاب حضرت قائم(ع) را دارند، کسانی هستند که در دوران غیبت به آموزه‌های مکتب تشیع عمل می‌کنند و از نظر قدرت‌ ایمانی و روحی، سازماندهی‌های سیاسی و نظامی همیشه آماده و همواره در سنگر مبارزه با تمایلات نفسانی، ذلّت پذیری، استعمار زدگی، ظلم پذیری، ناهنجاری‌های اجتماعی و مفاسد اخلاقی ، مقاوم و استوارند. اینان هر چه در توان دارند، به کار می‌برند تا زمینه ظهور عدل گستر جهان و منجی عالم بشریت فراهم شده و با ظهور حضرتش چشم مستضعفان، روشن و عدل کل در عالم پیاده گردد.