جلسات

نهنگ و حضرت یونس

بسمه تعالی

.
جلسه سوم کارگاه حیوانات قرآنی

.
داستان نهنگ و حضرت یونس علیه السلام

.

نهنگ کوچولو تازه متولد شده بود. اون شانزده ماه تو شکم مامان نهنگه بود.

.

پدرش با خوشحالی به اون نگاه کرد و گفت: “سلطان” اسمش را سلطان می گذارم.

.

زیرا او باید سلطان همه ی دریاها و اقیانوس ها باشد و این طور شد که نهنگ کوچک ما سلطان نام گرفت.

.

.نهنگ و حضرت یونس
.

سلطان کوچولو شش ماه از مامان نهنگه شیر خورد. حالا دیگر زمان جدایی از مادرش بود.

.

و کار بابا نهنگ شروع می شد. پدر هر روز سلطان کوچولو رو برای آموزش به مناطق دورافتاده ای می برد.

.

اولین آموزش پدر به سلطان آموزش پریدن بود. پدر به سلطان گفت جوری باید بپرد که سرش به خورشید برسد.

.

نهنگ و حضرت یونس

.

دومین آموزش نحوه به کار گرفتن دُم بود.

.

سلطان باید با دمش محکم به دریا می کوبید به طوریکه از صدای کوبیدن دم به آبِ دریا ، آسمان به لرزه بیافتد.

.

نهنگ و حضرت یونس

.

سلطان بعد از هر تمرین خیلی خسته می شد.

.

تمرین سختی بود اما با هر بار انجام دادن احساس بهتری نسبت به خودش پیدا می کرد

.

تا اینکه این کار نه تنها برایش سخت نبود بلکه لذت بخش هم بود.

.

یک روز پدر سلطان، سلطان را که برای خودش نهنگ بزرگ و قدرتمندی شده بود ، صدا زد و گفت :

.

می خواهم تو را به جایی ببرم. پدر جلو می رفت و سلطان هم پشت سر او. تا اینکه به یک اسباب بازی چوبی رسیدند.

.

در روی این اسباب بازی مخلوقات عجیب و غریبی دیده می شد که سلطان تا به حال آنها را ندیده بود.

.

نهنگ و حضرت یونس

.

مخلوقاتی که روی پاهایشان راه می رفتند، دست تکان می دادند و…

.

پدر به سلطان که با حالت تعجب به آنها نگاه می کرد ،گفت:

.

این یک کشتی است و این مخلوق عجیب “انسان” است.

.

سلطان اسم انسان را از پدرش شنیده بود، شنیده بود که برخی انسان ها دشمن نهنگ ها هستند

.

و برای رسیدن به منافع بیشتر نهنگ ها را شکار می کنند.

.

سلطان به پدر خود گفت: چگونه موجودی به این کوچکی و لاغری این قدر مهم است؟

.

من می توانم به راحتی این کشتی و آدم هایش را یک لقمه کنم.

.

پدر گفت این موجودی که تو از دور دیدی موجود زیرک و باهوشی است و خطرناک ترین دشمن ما نهنگ هاست.

.

سلطان با تعجب بیشتری پرسید این موجود کوچک خطر خود را کجا پنهان کرده است؟

.

پدر گفت: سر آدم را دیدی؟ و دیدی که از موی سیاه پوشیده شده است؟

.
راز قدرت انسان در مغز او نهفته است.

.
سلطان گفت: سر آدم به اندازه کوچک ترین دندان من است .

.
پدرش با تاکید بیشتری گفت: دندان های تو آشکارند و مغز او مخفی است.

.

فرق قدرت تو با انسان همین است.

.

وقتی انسان به تو ضربه می زند اصلاً نمی فهمی از کجا و چگونه این ضربه را خوردی.

.
تو در درگیری با انسان از تمام هیکلت استفاده می کنی ، اما انسان از هیچ یک از اعضای بدن خود استفاده نمی کند.

.

او به وسیله مغز خود ابزاری ساخته و از آن ابزار در مقابل ما استفاده می کند که برای ما نهنگ ها کاملا ناشناخته است.

.
سلطان با شنیدن حرف های پدرش گیج تر شد” انسان توانمندی دارد که نهنگ ندارد.”

.
روزها گذشت. سلطان همچنان به انسان فکر می کرد و قدرت او.

.
یک روز سلطان موج بزرگی را دید که یکی از صخره های ساحل را نابود کرد و صخره خرد شد.

.

سلطان میدانست که موج ضعیف تر و نرم تر از صخره ی سنگی است

.

اما چگونه این موجود ضعیف توانست صخره قوی را نابود کند؟

.
این سوال فکر سلطان را به خود مشغول کرده بود و روزها و ماه های متوالی به بررسی امواج دریا پرداخت

.

تا این راز توانمندی موج را فهمید.

.

نهنگ و حضرت یونس

.

او کشف کرد که “موج هیچ گاه ازحرکت خود باز نمی ایستد. از برخورد با صخره خسته نمی شود.

.

موج هرروز و هر ساعت در حرکت و تلاش است و این راز توانمندی اوست.”

.

سلطان با خود گفت: فهمیدم راز توانمندی انسان و موج یکی است.

.

سلطان دیگر سلطانِ آب ها شده بود. بزرگترین و قوی ترین موجود در دریا و اقیانوس ها.

.

او نهنگ قدرتمندی شده بود که می توانست هزاران هزاران کوسه ماهی را ببلعد.

.

او حتی می توانست کشتی ها را غافل گیر و آن ها را غرق کند.

.

شبی دریا طوفانی و متلاطم بود. سلطان دریا ی متلاطم را خیلی دوست داشت.

.

همین طور که داشت در آب با امواج می چرخید ، چشمش به یک کشتی افتاد.

.

به سرعت خود را به کشتی رساند تا او را ببلعد که ناگهان دید چیزی از سطح کشتی به داخل آب افتاد.

.

سلطان به سمت آن حرکت کرد، انسان بود. در امواج دریا در حال دست و پا زدن بود.

.

سلطان با یک حرکت سریع او را بلعید و دهانش را بست.

.

نهنگ و حضرت یونس

.

سلطان ناگهان صدایی شنید.

.

“ما او را روزی و غذای تو قرار ندادیم ، بلکه تو را پناهگاه و نگهبان او قرار دادیم.”

.
سلطان به قدری متعجب بود که نابود کردن کشتی را فراموش کرد.

.

این صدای یکی از فرشتگان خدا بود که با سلطان صحبت می کرد.

.

به فرشته گفت: من چه چیز را بلعیدم؟ فرشته گفت: تو یونس علیه السلام را بلعیدی.

.

یونس پیامبری سرشار از آرامش و انسانی بخشنده است.

.
سلطان گفت : چرا او خودش را به دریا انداخت؟

.
فرشته گفت:

.

«فَسَاهَمَ فَكَانَ مِنَ الْمُدْحَضِينَ»

.

آیه مبارکه ۱۴۱ – سوره مبارکه صافات

.

(کشتی به خطر افتاد و اهل کشتی معتقد شدند که خطا کاری در میان آنهاست،

.

خواستند قرعه زنند تا خطا کار را به قرعه تعیین کرده و غرق کنند)

.

یونس قرعه زد و به نام خودش افتاد و از مغلوب شدگان (و غرق شوندگان) گردید.

.
حضرت یونس علیه السلام از طرف خداوند برای هدایت مردم به پیامبری انتخاب شد.

.

او سال های زیادی مردم را نصیحت کرد و به خداپرستی دعوت کرد ، اما تنها دو نفر به او ایمان آوردند.

.

حضرت یونس (ع) به درگاه خدا شکایت کرد و از خداوند برای آن قوم تقاضای عذاب نمود.

.

مردم وقتی نشانه های عذاب را دیدند از رفتار خود پشیمان شدند و توبه کردند

.

خدای مهربون هم عذاب را از آن شهر دور کرد.

.

اما یونس به طرف آن مردم بر نگشت و بدون اینکه فرمانی از سوی خدا به او برسد سوار برکشتی شد و از پیش آن مردم رفت.

.

وقتی کشتی به وسط دریا رسید، تو رسیدی. زمانی که تو خودت را به کشتی می زدی

.

سرنشینان کشتی برای رهایی از غرق شدن تصمیم گرفتند یک نفر را به داخل آب بیندازند تا طعمه تو بشه و از خطر خلاص شوند.

.

نهنگ و حضرت یونس

.

پس قرعه کشی کردند و اسم یونس درآمد. بنابراین او را به دریا پرتاب کردند.

.

سلطان در عمق دریا شنا می کرد. حال عجیبی داشت.

.

با خود فکر می کرد چطور یونس از شکم من نجات پیدا خواهد کرد؟

.

سلطانی که حداقل روزی هزار کیلو ماهی میخورد لب به هیچ چیز نمی زد. او نمی خواست آسیبی به یونس برسد.

.

سه روز گذشت. ضعف و گرسنگی تمام وجود سلطان را فراگرفته بود.

.

.

خدایی جز تو نیست پاک و منزهی به راستی که من از ستمکارانم.

.

آیه شریفه ۸۷ – سوره مبارکه انبیاء

.

این چه صدایی است؟ این صدا برای سلطان نا آشنا بود. به اطراف خود نگاه کرد، صدا باز تکرار شد.

.

« لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ »

.
این صدا دائماً تکرار می شد ، بدون لحظه ای توقف. ناگهان جرقه ای در ذهن سلطان زد.

.

این صدای همان پیامبر زندانی در شکمش بود که داشت با خدا صحبت می کرد.

.

سلطان نیز با یونس هم صدا شد.

.

« لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَكَ إِنِّي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمِينَ »

.
که ناگهان صدایی در تمام دریا پیچید:

.

« فَلَوْ لَا أَنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُسَبِّحِينَ * لَلَبِثَ فِي بَطْنِهِ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ »

.

آیه ۱۴۳ و ۱۴۴ – سوره مبارکه صافات

.

اگر او از زمره تسبیح کنندگان نبود ، قطعاً تا روزی که برانگیخته می شوند (قیامت) در شکم ماهی می ماند.

.

یونس نجات یافته بود. فرشته به سلطان گفت:

.

یونس را به ساحلی برسان و او را با احترام از شکم خود خارج ساز.

.

پایان داستان نهنگ و حضرت یونس

آشنایی با ماهی ها

جلسه دوم

آشنایی با ماهی ها

آشنایی با ماهی ها

بک گروه بزرگ از مخلوقات خداوند ماهی ها هستند.

.

ماهی نام یک دسته از جانداران خون‌سرد آبزی است.

.


آشنایی با ماهی ها

.

تقریبا در هر محیط آبی می توان ماهی پیدا کرد.

.

آشنایی با ماهی ها

.

اگر یادتان باشد مهره داران آنهایی هستند که ستون فقرات دارند.

.

آشنایی با ماهی ها

.

بیشتر ماهیان خونسردند .

.

معنی آن این است که نمی توانند حرارت بدن خود را تولید کنند.

.

آشنایی با ماهی ها

.

پوست بدن ماهی‌ها از پولک پوشیده شده‌است و لغزنده است.

.

آشنایی با ماهی ها

.

ماهی‌ها در آب تخم‌ریزی می‌کنند و از هر تخم یک ماهی متولد می‌شود.

.

مشاهده فیلم تخم گذاری ماهی ها

.

.
 

آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها.

 

آشنایی با ماهی ها.

همه ماهیها از آبشش برای دریافت اکسیِژن از آب استفاده می کنند.

.

آشنایی با ماهی ها

.

ماهی‌ها به کمک باله در آب حرکت می‌کنند

که هنگام دور زدن از باله‌های سینه‌ای و هنگام حرکت سریع از باله دمی استفاده می‌کنند.

.

آشنایی با ماهی ها

.

به نظر شما خداوند چند گونه ماهی آفریده است؟

.

ماهی ها ۳۳۱۰۰ گونه دارند که در میان مهره داران گسترده ترین گونه جانوری هستند.

 

آشنایی با ماهی ها.

.

با هم بعضی از گونه های دیگرماهی را ببینیم.

.

آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها

.

چه رنگها وشکلهای متنوعی دارند.

.

آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها

.

ماهی ها چه می خوردند ؟

.

داشتن آرواره به ماهی‌ها اجازه می‌دهد تا گروه‌های گوناگونی از مواد خوراکی را مصرف کنند.

.

از گیاهان گرفته تا موجودات زنده دیگر مثل ماهیهای کوچکتر.

.

آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی هاآشنایی با ماهی هاآشنایی با ماهی ها

 

.

روش شنا کردن همه ماهی‌ها یکسان نیست!

.

برای نمونه ماهی‌هایی مانند تُن، آزاد و گیش ماهیان در یک ثانیه می‌توانند ۱۰ تا ۲۰ برابر طول بدن خود را شنا کنند.

.
در حالی که پرتو ماهی‌ها و مار ماهیان در یک ثانیه نمی‌توانند بیش از نیمی از طول بدن خود را شنا کنند.

.

آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها

.

ماهیها به سه دسته تقسیم می شوند:

.

ماهیهای بدون آرواره

.
ماهیهای غضروفی

.
ماهیهای استخوانی

 

.


ماهی های غضروفی

.

ماهیان غضروفی دارای ستون مهره و آرواره غضروفی هستند.

.
این ماهیان دارای آرواره بسیار قوی و به جای دندان دارای صفحات دندانی بر روی آرواره های خود هستند.

.
ماهیهای غضروفی بزرگترین وماهرترین شکارچیان دریا هستند.

 

آشنایی با ماهی ها.

.

ماهی های استخوانی

.

ماهیان استخوانی بزرگترین گروه از ماهیان دریایی هستند که :

.

اسکلت استخوانی داشته ، دارای آرواره ( گاهی با دندان بر روی آرواره) و سرپوشش های آبششی بوده

.

و نیز اکثرا پوست بدن آنها از فلس پوشیده شده است.

 

آشنایی با ماهی ها.

.

ماهی های بدون آرواره

.

ماهیان بدون آرواره گروه بسیار کوچکی از ماهیان هستند که تنها دارای دو خانواده می باشند.

.

این ماهیها فاقد آرواره بوده و توسط دهان از طریق عمل مکش تغذیه می کند.مانند مار ماهی.

.

آشنایی با ماهی ها

آشنایی با ماهی ها

.

ماهی یکی از منابع خوراکی با اهمیت برای انسانهاست.

 

آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها.

.

پرورش ماهی می تواند یک شغل خوب باشد.

.

آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها

.

پرورش انواع مختلف آبزیان جانوری و گیاهی در محیط‌های آبی را آبزی پروری می‌گویند.

.
آبزی پروری شامل پرورش و تولید انواع آبزیان خوراکی، زینتی، دارویی و صنعتی در آبهای شور، نیمه شور، و شیرین است.

.
بسیاری از منابع آبی وجود دارند که بلا استفاده مانده اند و از آنها می توان برای تولید ماهی یا سایر آبزیان استفاده کرد.

.


ماهیگیری به عنوان ورزشی که در طبیعت انجام می شود ،

.
می تواند کمک خوبی برای تقویت جسم وروح انسان باشد.

.آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها

.

برخی، ماهی را برای فروش به عنوان حیوان خانگی صید می‌کنند و در آکواریوم‌ها به نمایش می‌گذارند.

 

آشنایی با ماهی ها 

آشنایی با ماهی ها

.

ماهی های عجیب و غریب

.

دلفین‌ها شنا‌گران، غواصان و شیرجه زنان خیلی ماهری هستند.

.

برخی از آنان میتوانند مسافت ۴۰ کیلومتر را در نیم ساعت طی کنند

.

و یا ۳۰۰ متر به عمق دریا بروند و ۶ متر به بیرون از سطح آب بپرند

.

و البته نوع خاصی از آنان میتوانند ۳۰ دقیقه نفس خودشان را حبس کنند.

.

.آشنایی با ماهی ها

.

نکاتی جالب در مورد دلفین ها

.

آنها فرزندانشان را زنده به دنیا می آورند وبه آنها شیر می دهند.

.

دلفین ها موجوداتی اجتماعی هستند.

.

شنوایی بسیار قوی، توانایی دید بسیار بالا وحس لامسه پیشرفته دارند.

.

آنها هوش بالایی دارند ومی توانند امواج صوتی تولید کنند.

.

آشنایی با ماهی ها.

آشنایی با ماهی ها

.

طوطی ماهی رنگین کمان، هنگام استراحت شبانه، نوعی تار به نام لباس شب به دور خود می بندد.

.

آشنایی با ماهی ها

.

ماهی تیرانداز می‌تواند با پرتاب قطرات آب بسوی حشرات، آنها را به داخل آب انداخته وبخورد.

 

آشنایی با ماهی ها.

.

باله‌های عقرب ماهی ، دارای شعاعهای باله بلند وجدا از یکدیگرست که بعضی از آنها سمی می باشند.

 

آشنایی با ماهی ها.

.

ماهی دمنده مثل جوجه تیغی می تواند شکم خود را باد کرده وخارهای روی بدنش را بصورت گسترده نگهدارد تا دشمن نتواند آن را ببلعد.

 

آشنایی با ماهی ها.

 

.

با یکی دیگر از عجایب خلقت در دنیای ماهی‌ها آشنا شویم.

 

.


اقیانوس‌ها دنیایی شگفت‌انگیز، پر از رنگ‌های متنوع و درخشان در زیر آب هستند.

.

رنگ‌هایی که برای موجودات کف اقیانوس‌ها در هنگام خطر، امکان استتار و گاهی امکان خودنمایی و ازدیاد نسل را فراهم می کنند.

.

به عنوان مثال یکی از ابزارهای مهم ماهیان نر برای جلب توجه ماهیان ماده استفاده از همین رنگ‌هاست.

.

ماهیان نر با قرار گرفتن در کنار رنگ‌های متضاد و کاملا متفاوت خود را انگشت نما کرده و توجه جنس ماده را به خود جلب می‌کند.

.

یک نوع ماهی بادکنکی کوچک موسوم به ماهی بادکنکی ژاپنی وجود دارد که از این امتیاز محروم است.

.

این ماهی کاملا بی رنگ و نما است و نمی تواند با این روش ماهی ماده را به سمت خود جلب کند.

.

در دهه ۱۹۹۰ در ژاپن و در کف دریا طراحی های بی نظیر دایره ای شکلی کشف گردید که هیچ کسی علت آن را

.
نمی دانست و خالق این اثر بی همتا را نمی شناخت.

.

بعد از گذشت دهه ها سرانجام راز این نقاشی های رمز آلود کشف گردید.

.

در واقع خالق این آثار هندسی زیبا همان ماهی های نر بادکنکی ژاپنی بودند که از این طریق توجه ماده را به خود جلب می کردند.

.

خداوند سبحان به این ماهی هنری آموخته تا آن ضعفی را که در مقایسه با سایر ماهیان دارد بتواند بپوشاند.

.

مشاهده فیلم زیبای ماهی مهندس

.

.

روشی که این ماهی برای جلب توجه جفت خود بکار می برد بسیار حیرت انگیز و شگفت آور است.

.

وی با طراحی سازه ای بی نظیر که دارای ساختاری بسیار پیچیده با طرح های بی نظیر هندسی است توجه ماده را به خود جلب می کند.

.

سازه ای که شاید نظیر آن را هیچ حیوان دیگری در طبیعت نمی تواند بیافریند.

.


ماهی های هم مهاجرت می کنند. !

.

مهاجرت ماهی ها

.

محیط آبی که ماهی ها در آن زندگی می کنند دارای وضع ثابت نبوده ، بلکه همواره تغییرات در آن صورت می گیرد.

.
از طرف دیگر در خود ماهی ها نیز بر اثر رشد ونمو، تغذیه و سایر علل ، تغییراتی پدیدار می گردد .

.
نتیجه اینکه ماهی برای برقراری موقعیت مناسب با شرایط جدید ، ناچار است به هر سو حرکت کند.

.
بنابراین نه فقط تغییرات محیط خارج بلکه تغییرات محیط داخلی نیز ماهی را بحرکت و تلاش به جوانب وامیدارد.

.
اگر حرکت ماهی طولانی و برای مسافت زیاد و در زمان معینی صورت گیرد ، آنرا مهاجرت می نامند.

.

ماهی سالمون به کمک میدان مغناطیسی زمین مهاجرت می کند؟

.

محققان و ماهی گیران همواره با این معما روبرو بوده اند که چگونه ماهي سالمون بعد از طی مسافتی طولاني راهش را به سوي رودخانه هاي محل زندگيش پيدا مي كند.

 

.ماهي سالمون كلمبيايي هنگام مهاجرت معمولاً ۶۵۰۰ كيلومتر را به سوي اقيانوس ها شنا مي كند و پس از سال ها به رودخانه اي كه در آن جا متولد شده برمي گردد.

.

محققان براي كشف اين كه اين ماهي چگونه پس از طي چنین مسافت طولاني ای راهش را به زادگاهش پيدا مي كند داده هاي ۵۶ ساله درباره مسيرهاي حركتش را بررسي كردند
.
و آن را با شدت ميدان مغناطيسي زمين در نقاط محوري مسير مهاجرتش مقايسه كردند.
.
به این ترتیب نتیجه گرفتند که استفاده از میدان مغناطیسی زمین به ماهی سالمون در یافتن مسیرش کمک می کند.
.
زمین يك میدان مغناطیسی دارد که با دور شدن از استوا ضعيف مي شود و شدت میدان مغناطیسی در هر مكان ويژه منحصربفرد است و سال به سال كمي متفاوت می شود.

.

آشنایی با ماهی ها

.

دایره شدن ماه ها:


.

یک راه برای در امان ماندن ماهیهای کوچک این است که گروهی ودایره وار شنا کنند.

.

این دایره های براق پر از ماهی های کوچک برای شکارچی مثل یک ماهی غول پیکر است و جدا کردن یکی از بقیه کار خیلی سختی است.

.

وقتی ماهی ها در یک گروه جمع می شوند و باهم شنا می کنند در مقابل یک ماهی بزرگتر ویا هر تهدید دیگر امکان گیر افتادن ماهی ها کم می شود و شانس زنده ماندن بیش تری دارند.

.

آشنایی با ماهی ها

.

نام ماهی در قرآن «حوت »است.

.
و از ماهی در آیات ۶۱ سوره ی مبارکه‌ی کهف، ۱۶۳ سوره ی مبارکه‌ی اعراف ، ۱۴۲ و ۱۴۴ سوره ی مبارکه‌ی صافات و ۴۸ سوره ی مبارکه‌ی قلم نام برده شده است.

.
آیه ی ۶۱ سوره ی کهف :این آیه به داستان حضرت موسی و خضر (ع) اشاره دارد.

.
آیه ی ۱۶۳ سوره ی اعراف:این آیه به سرگذشت قوم بنی اسرائیل اشاره دارد که در ساحل دریا زندگی می کردند.

.
آیه های سوره ی صافات به داستان حضرت یونس (ع)و قومش اشاره می کند.

.
آیه ی ۴۸ سوره قلم :

.
این آیه به پیامبر اسلام (ص)خطاب می کند و از آنجا که سرسختی و بی منطقی دشمنان اسلام ، گاه چنان قلب پیامبر (ص)را می فشرد که امکان داشت در مورد آنها نفرین کند

.

خداوند در این آیه پیامبر (ص)را به صبر و شکیبایی امر می کند.

.

بعضی ماهیها خیلی کوچک هستند.

.

آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی هاآشنایی با ماهی ها

.

بعضی ماهیها خیلی بزرگ هستند.

.

آشنایی با ماهی ها

.

آشنایی با ماهی ها آشنایی با ماهی ها

ادامه جلسات:
آشنایی با خزندگان

گستره آفرینش _ جلسه سوم _ آشنایی با خزندگان

 

آشنایی با حشرات

 

گستره آفرینش _ جلسه چهارم _ آشنایی با حشرات